روانکاوی و خوشنویسی اختراع
دعوت به ثبت‌نام و شرکت نهمین رویداد مانژه
(آنلاین در زوم. با ترجمه‌ی همزمان)
دکتر امنیه ال‌شاکری استاد تاریخ در دانشگاه ییل است. تخصص او در مطالعه‌ی تاریخ فکری و فرهنگی خاورمیانه‌ی مدرن با تأکید ویژه بر تاریخ علوم انسانی و دینی در مصر مدرن است. ال‌شاکری نویسنده‌ی «فروید عربی: روانکاوی و اسلام در مصر مدرن» و «آزمایشگاه بزرگ اجتماعی: دانش در مصر استعماری و پسااستعماری» است. او همچنین سردبیر «درک و آموزش خاورمیانه‌ی مدرن» و «جنسیت و جنسیت در اسلام» است. قبل از ییل، او در گروه تاریخ در دانشگاه کالیفرنیا، دیویس تدریس می‌کرده است.
این سخنرانی به کار ترجمه ذاتی در نظریه و عمل روانکاوی خواهد پرداخت. من سامی علی را معرفی می‌کنم، مترجم عربی «سه مقاله در نظریه جنسیت» زیگموند فروید، نویسنده مجموعه‌ای بزرگ از آثار روانکاوی اصیل و مترجم اشعار شیوخ بزرگ صوفی مانند منصور الحلاج و ابن‌عربی. نوشته‌های او در کنار هم، امکان بازاندیشی انتقادی در نقش خیالی، سازوکارهای فرافکنی و معرفت‌شناسی نادانسته‌ها در عملکرد ناخودآگاه را فراهم می‌کند. این بازاندیشی مفاهیم کلیدی روانکاوی به‌طور معناداری از مابعدالطبیعه خیال که در سنت گفتاری اسلامی و به ویژه ابن‌عربی ریشه دارد، الهام گرفته است. پرداختن به درهم‌آمیختگی گفتمان‌های شاعرانه و روانکاوی در آثار او به ما این امکان را می‌دهد تا به درون‌شناسی الهام گرفته از صوفیسم او عمیق‌تر بپردازیم که با والایی شاعرانه‌ی سنت اسلامی و آن‌چه من «خوشنویسی اختراع» می‌نامم، به‌طور غیرقابل انکاری نقش بسته است.
گزیده آثار امنیه ال‌شاکری سخنران نهمین رویداد
استاد تاریخ در دانشگاه ییل
تخصص در مطالعه‌ی تاریخ فکری و فرهنگی خاورمیانه‌ی مدرن با تأکید ویژه بر تاریخ علوم انسانی و دینی در مصر مدرن
نویسنده‌ی «فروید عربی: روانکاوی و اسلام در مصر مدرن»
نویسنده‌ی «آزمایشگاه بزرگ اجتماعی: دانش در مصر استعماری و پسااستعماری»
سردبیر «درک و آموزش خاورمیانه‌ی مدرن»
سردبیر «جنسی و جنسیت در اسلام»
گفتگو با یا نوشته شده برای رسانه‌ها
«درک و آموزش خاورمیانه مدرن»، متون جدید اکنون، جدلیه، ۱۷ نوامبر ۲۰۲۲.
«اسلام، روانکاوی، و فروید عربی»، مصاحبه با سوزانا فرگوسن، قسمت ۲۹۱، پادکست تاریخ عثمانی، صوتی، ۸ ژانویه ۲۰۱۷.
«فروید عربی»، مصاحبه با ندیرة منصور، شبکه کتاب‌های جدید، صوتی، اول مه ۲۰۱۸.
«فروید عربی»، مصاحبه با نائومی جانوویتز، KDVS، صوتی، ۲۶ دسامبر ۲۰۱۷.
«روانکاوی و خیال: ترجمه فروید در مصر پس از استعمار»، مصاحبه با شهاب اسماعیل، ترافو – بلاگ برای تحقیقات بین‌‌منطقه‌ای، ۳ آوریل ۲۰۱۹.
«فروید عربی، مصاحبه با جوئل ون ده سانده، بنیاد جایزه توینبی، ۴ آوریل ۲۰۱۸.
«فروید عربی: روانکاوی و اسلام»، متون جدید اکنون، جدلیه، ۴ دسامبر ۲۰۱۷.
«هر شیخ صوفی»، ایان، ۱۷ آوریل ۲۰۱۸.
چگونه متفکران عرب افکار فروید را پذیرفتند؟، ترجمه: عائشه عواد، مؤسسه جهانی مطالعه، ۱۴ مارس ۲۰۱۸
«شجره‌نامه‌های نویسندگی زنان»، بلاگ انتشارات دانشگاه پرینستون، ۸ مارس ۲۰۱۸.
«اگر در خواب دزد ببینی…»، روانکاو وین،
۷ فوریه ۲۰۱۸.
«روانکاوی و اسلام»، بلاگ انتشارات دانشگاه پرینستون، ۶ آگوست ۲۰۱۷.
کتاب‌های در دست تکامل یا چاپ
◼️ استعمارزدایی از روانکاوی
رویارویی با سنت‌ها
برخی سخنرانی‌ها
«درک و آموزش خاورمیانه مدرن»، اسلام و دانشگاه، دانشگاه ریدینگ، انگلستان، ۷ ژوئن ۲۰۱
«بدن‌های نامرئی: روانکاوی، دانش‌های سرکوب‌شده و اخلاق صمیمی در مصر پس از جنگ» سمینار تاریخ فکری مثلث، مثلث پژوهشی، کارولینای شمالی، آمریکا، ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۱.
«روانکاوی و اسلام: ترجمه و سنت در مصر مدرن»، گفتگو درباره‌ی روانکاوی در یهودیت و اسلام (با نائومی سیدمن) – مدرسه دینی – اتحادیه الهیات تحصیلات تکمیلی، برکلی، کالیفرنیا، آمریکا، ۱۳ اکتبر ۲۰۲۱.
«بدن‌های نامرئی: روانکاوی، دانش‌های سرکوب‌شده و اخلاق صمیمی در مصر پس از جنگ»، کارگاه تاریخ بین‌الملل، مرکز تاریخ بین‌الملل، دانشگاه کلمبیا، نیویورک، آمریکا، ۲٫ اکتبر ۲۰۲۱.
«بدن‌های نامرئی: روانکاوی، دانش‌های سرکوب‌شده و اخلاق صمیمی در مصر پس از جنگ»، کارگاه تاریخ بین‌الملل، دپارتمان مطالعات خاور نزدیک، دانشگاه کرنل، نیویورک، ۲۵ اکتبر ۲۰۲۱.
ترجمه‌ی بخشی از اثر ممتاز امنیه ال‌شاکری
روانکاوی و اسلام: داستانی از تفاهم متقابل؟
اولین مترجمان عرب فروید، «ناخودآگاه» را به‌عنوان «اللاشعور» ترجمه کردند، مفهومی که به‌شدت با سنت عرفانی اسلامی و آثار ابن عربی همخوانی دارد. پژوهشگران معاصر این پیوند بین روانکاوی و اسلام را با تمرکز بر تعبیر ابن‌عربی از داستان قرآنی ابراهیم بازبینی کرده‌اند، که در آن ابراهیم در خواب می‌بیند که در حال قربانی کردن پسرش است و آن را به‌عنوان یک فرمان الهی می‌پذیرد.
به گفته‌ی ابن عربی:
خداوند به ابراهیم گفت: «ای ابراهیم، تو در یک رؤیا ایمان آوردی»، که به معنای این نیست که ابراهیم، با باور به اینکه باید پسرش را قربانی کند، به الهام الهی وفادار بود؛ زیرا او رؤیا را به‌طور واقعی برداشت کرده، در حالی‌که هر رؤیایی نیاز به تفسیر یا تعبیر دارد.
ژان میشل هیرت خاطرنشان می‌کند که آزمایش ابراهیم ما را با این سوال روبه‌رو می‌کند که آیا باید به رؤیای خود ایمان بیاوریم یا آن را تفسیر کنیم، که در آن «خطا این است که معنای آشکار رؤیا را بپذیریم و آن را به عمل درآوریم، به‌جای شنیدن معنای پنهان یا تعبیر آن.»
روانکاو تونسی، فتحی بن‌سلامه، بیشتر توضیح می‌دهد: ابن‌عربی رؤیا را نه به‌عنوان میل (Desire) قربانی کردن پسر، بلکه به‌عنوان «تمایل به کشتن کودک در پدر» تفسیر می‌کند. ابراهیم، «نا-آگاه» (Not conscious) از خواسته واقعی قربانی کردن، و از تفسیر الهی رؤیا نبود، یعنی از آن‌چه از آن «نا_آگاه» بود.
ابن‌عربی ادامه می‌دهد: «زیرا خدا هرگز ناخودآگاه هیچ چیزی نیست، در حالی‌که سوژه لزوماً ناخودآگاه چنین چیزی در رابطه با دیگری است.» انسان از آگاهی به تکثر امور (مثلاً در رؤیای ابراهیم) و تبدیل آنها به اشکال متعدد غافل است. بن‌سلامه ادامه می‌دهد: « … انسان چیزی ندارد تا کامل به آنها دست یابد، زیرا در آنها ناخودآگاهی هست.»
بن‌سلامه بیان می‌کند که «ناخودآگاه ابن‌عربی، ناخودآگاه فرویدی نیست، حتی اگر گاهی به آن نزدیک شود. این شکلی است از پرده‌برداری روحانی و کشف اشکال متعدد از مردمان.» در حالی که ممکن است در نهایت اگر حتی درست باشد که ناخودآگاه ابن‌عربی با ناخودآگاه فرویدی تفاوت دارد، اما از نظر معرفت‌شناسی با آن همخوانی دارد، درست مانند اینکه جهان خیالی ابن‌عربی با جهان خیالی لکانی همخوانی دارد.
خوانش فتحی بن‌سلامه از ابن‌عربی در زمینه کاوش متون و ساختارهای نمادین دین اسلام در رابطه با فرضیات روانکاوی اتفاق می‌افتد. او به‌ویژه به دنبال تفسیر مجدد ادعای عبد الکبیر خطیبی است که می‌گوید: «اسلام یک مکان خالی در نظریه روانکاوی است.»
تخفیف ویژه جهت دستیاران روان‌‌پزشکی، دانشجویان روان‌شناسی و علوم انسانی
زمان: جمعه ۲۳ شهریورماه ۱۴۰۳ ساعت ۱۹ تا ۲۱
لطفاً جهت ثبت‌نام به خط تلگرامی مانژه پیام بدهید.
@manjehline